Tại sao chúng tôi tin vào sự thật

Thứ ba - 04/04/2023 11:32

Chương 1. Tại sao chúng tôi

TIN VÀO SỰ THẬT

Khi một ai đó tiến về phía bạn với một nắm đấm, bình thường bạn sẽ thấy lo lắng. Khi tôi thấy một sinh viên đến gần tôi như thế tại một trường đại học ở Texas, tôi đã lo sợ cho điều tồi tệ nhất. May thay, anh ta chỉ muốn tấn công tôi bằng lời nói mà thôi.

Sau buổi thuyết trình của tôi với chủ đề “Lý do cho việc theo đạo Công giáo?”, anh ta đến gặp tôi và nói: “Ông là một trong những người kiêu ngạo nhất mà tôi từng gặp. Ông nghĩ rằng ông đúng và mọi người khác đều sai.” Tôi hết sức ngạc nhiên thấy anh thanh niên này tỏ ra rất giận dữ, và khi tôi bắt đầu trả lời cho anh ta thì có một vài sinh viên bước đến để xem coi có chuyện gì xảy ra.

“Anh nói rằng tôi thật kiêu ngạo khi tôi cho rằng tôi đúng về một chân lý tôn giáo và hết những ai không đồng ý với tôi là sai, phải không?" Tôi hỏi.

"Đúng thế!"

“Được rồi,” tôi hỏi tiếp, “Tôi nghĩ có một ít người ở đây có thể sẽ không đồng ý với anh khi anh cho rằng tôi là người kiêu ngạo. Có phải anh nói đúng và những người không đồng ý với anh là sai?"

Chàng trai trẻ trông có vẻ bối rối trong vài giây trước khi hỏi tôi: “Ông đang nhắm đến điều gì thế?"

Đến lúc này, nhóm sinh viên đến xem đã đông lên đến hàng chục người. Tôi giải thích những gì tôi muốn nói.

"Anh nói đúng. Kiêu ngạo thì xấu, nhưng nói cho đúng sự thật thì không xấu. Nếu chúng ta nắm được sự thật về một điều chi, thì những người không đồng ý với sự thật đó đều sai lầm. Việc nắm được sự thật đó không làm cho chúng ta nên tốt hơn những người kia, nhưng điều cần giữ là phải biết sẵn lòng lắng nghe nhau để có thể tránh được sai lầm và tìm ra sự thật.”

“Nhưng không có sự thật tuyệt đối!” anh ta phản bác. “Mọi người quyết định những gì là đúng, là phải đối với chính mình.”

Tiểu thuyết gia người Pháp thế kỷ 19 Gustave Flaubert có lần đã nói: “Không có chân lý. Chỉ có nhận thức." Tuyên bố này có đúng không, hay chỉ là nhận thức của Flaubert?

SỰ THẬT LÀ GÌ?

Có sự ngược ngạo khi nói “không có sự thật tuyệt đối”: lời tuyên bố này là một sự thật tuyệt đối rồi. Lời đó tuyên bố rằng, “Có một điều chắc chắn đúng trong mọi nơi mọi lúc, là không có điều gì chắc chắn đúng trong mọi nơi mọi lúc.” Nhưng nói như thế cũng mâu thuẫn như một ai đó nói bằng tiếng Việt: “Tôi không thể nói được một từ tiếng Việt.” Thật là vô lý khi tuyên bố rằng trên đời này thật sự không có sự thật nào hết.

Nhưng sự thật là gì? Khi chúng ta xác nhận một điều chi là đúng, chúng ta có ý nói lời xác nhận đó "đúng với thực tại." Lời xác nhận đó diễn tả sự vật đúng như nó là. Mỗi lời xác nhận diễn tả sự vật đều chứa đựng một sự thật chủ quan hay một sự thật khách quan.[1]

Một sự thật là chủ quan nếu nó chỉ đúng với người nói. Nếu tôi nói, “Kem sô-cô-la bạc hà ăn rất ngon,” tôi đang nói với một sự thật chủ quan. Khi mọi người không đồng ý về những sự thật như vậy, họ thường nói, “Điều đó đúng với bạn, nhưng không đúng với tôi.” Có thể nói kem lạnh ăn rất tuyệt thì đúng với ông Trent Horn, nhưng với một người bị dị ứng với kem thì lời đó chẳng đúng. Không có sự mâu thuẫn ở đây vì những sự thật chủ quan trình bày cảm nhận của con người đối với sự vật hơn là cho biết sự thật về sự vật.

CHÚNG TA HÃY DÙNG CÁC HẠN TỪ CHO ĐÚNG

• Sự thật chủ quan: Những lời trình bày ý kiến, chỉ đúng cho người nói.
• Sự thật khách quan: Những lời trình bày thực tại, đúng cho mọi người.

Dù vậy, một sự thật là khách quan khi nó không chỉ mô tả cảm nhận của một người, mà còn mô tả một sự thật đúng cho tất cả mọi người về một thực tại. Ví như bất kể bạn có yêu hay ghét kem đi nữa, sự thật khách quan là kem bắt đầu tan chảy khi để ở nhiệt độ phòng (miễn là căn phòng không phải là một cái nhà tuyết). Sự thật khách quan không thể chỉ đúng với một ai đó. Chúng là đúng hay là sai đối với hết mọi người bởi vì chúng mô tả thực tại, và thực tại là một điều mọi người phải chấp nhận, dù muốn hay không.

Thế thì vấn đề sự thật này có liên quan gì đến tôn giáo hay đến việc theo đạo Công giáo?

KEM ĐÚNG HAY THUỐC ĐÚNG?

Một số người nghĩ chọn một tôn giáo hay một giáo hội để tham gia cũng giống như chọn một đôi giày mới hay chọn một hương vị kem; nếu bạn thấy ngon, thấy tuyệt vời, thì chọn cái nào cũng được. Họ nghĩ chân lý tôn giáo là sự thật chủ quan, nên chúng không đúng với tất cả mọi người. Điều này có nghĩa là nếu niềm tin này phù hợp với bạn, thì một niềm tin khác phù hợp với người khác.

Vì nghĩ chân lý tôn giáo là sự thật chủ quan nên khi nghe ai nói tôn giáo của mình là đúng và tất cả mọi người đều nên theo thì họ thấy lời nói đó nghe có vẻ kiêu ngạo. Nói như thế cũng giống như nói rằng mọi người chỉ nên đi dép hay ăn kem sô cô la bạc hà (mặc dù tôi thừa nhận đó là một món ngon cho buổi chiều). Trong cả hai trường hợp, chúng ta có thể nói, “Điều đó có thể đúng với bạn, nhưng nó không đúng với tôi."

Nhưng các chân lý tôn giáo trình bày những nét đặc trưng quan trọng, cơ bản của thực tại, trình bày các sự thật khách quan hơn là chủ quan. Các khẳng định về tôn giáo có vẻ "đúng thuốc" hơn là "đúng kem."

Hãy tưởng tượng nếu chúng ta chọn thuốc cũng như chọn kem. Chúng ta có thể nói, “Mmmm, viên thuốc này có vị như dâu tây. . . Tôi sẽ lấy ba viên." Bạn có thể bị tổn thương hay bị chết nếu làm như thế. Bạn có thể chẳng khỏi được bệnh hay còn ra nặng hơn vì đã không uống đúng thuốc. Trong trường hợp này, điều quan trọng không phải là sự thật chủ quan của mùi vị của thuốc ra sao, mà là sự thật khách quan về tác dụng của nó là như thế nào đối với cơ thể bạn.

Điều này cũng đúng khi nói đến tôn giáo. Ngay cả khi bạn không tin vào tôn giáo nào cả, niềm tin đó phải dựa trên sự thật về thực tại chứ không chỉ dựa trên tình cảm đối với tôn giáo. Điểm then chốt là chúng ta phải chọn một giáo hội hay một niềm tin không phải vì lòng chúng ta cảm thấy như thế nào, mà vì giáo hội hay niềm tin đó có đúng và có tốt một cách khách quan cho chúng ta hay không.

TÔN GIÁO, RAJAHS VÀ VOI

Bạn đã nghe câu chuyện về ba người mù và một con voi hay chưa? Người mù đầu tiên chạm vào đuôi con voi và nói rằng đó là một sợi dây thừng. Người thứ hai chạm vào đôi tai lớn của nó và nói rằng đó là một cái quạt. Người mù thứ ba chạm vào cạnh sườn đồ sộ của con vật và nói rằng đó là một bức tường.

Sau đó, một vị vua khôn ngoan được gọi là rajah nói với ba người đàn ông, “Voi là một con vật khổng lồ. Mỗi người trong các anh chỉ biết một phần của sự thật, nhưng tất cả các phần đó phải được kết hợp với nhau để nắm được toàn bộ sự thật. Chuyện đó cũng tương tự với tôn giáo của các anh. Mỗi tôn giáo đều có một phần của sự thật, nhưng các anh phải xếp chúng lại với nhau để nắm được sự thật toàn bộ."

Nhưng kết hợp các tôn giáo mâu thuẫn và sai lầm với nhau không tạo ra được một tôn giáo chân chính hơn là kết hợp dây thừng, mấy cái quạt và bức tường lại với nhau để diễn tả một con voi cho đúng.

Câu chuyện ngụ ngôn này cũng giả định rằng có một ai đó nắm giữ được tất cả sự thật - rajah. Làm sao những kẻ hoài nghi phủ nhận có một tôn giáo chân chính biết được liệu họ có giống như một rajah và không phải là một trong những người mù kia hay không? Có thể một vài tôn giáo nắm giữ được nhiều sự thật hơn các tôn giáo khác hay không, và có một tôn giáo được Thượng Đế trao cho sự thật viên mãn hay không?

Nhưng có phải là kiêu ngạo hay không khi một người như tôi nói rằng tôi theo “đạo thật” và những người khác đều sai? Nếu tôi được sinh ra ở Ấn Độ, phải chăng tôi sẽ viết một cuốn sách có tựa đề Tại sao chúng ta theo Ấn giáo thay vì Tại sao chúng ta theo đạo Công giáo? Có lẽ là thế chăng, nhưng nếu tôi sinh ra ở Trung Quốc thời cổ đại thì có lẽ tôi đã viết một cuốn sách tên là Tại sao chúng tôi tin rằng Trái đất phẳng. Được sinh ra trong một thời gian hay địa điểm cách xa sự thật không bác bỏ sự tồn tại của sự thật.

Khi tin vào một tôn giáo hay tin vào một sự thật cơ bản nào khác về thực tại (như chuyện hình dạng của trái đất), tất cả chúng ta đều nghĩ rằng mình đúng và những người không đồng ý với chúng ta là sai. Ngay cả những người không chấp nhận tôn giáo cũng nghĩ rằng họ đúng, rằng không nên chấp nhận tôn giáo. Họ cũng nghĩ rằng những người bảo họ nên thay đổi là sai. Đây không phải là dấu hiệu của sự kiêu ngạo; đó là một dấu hiệu của một ao ước chân chính mong tìm ra sự thật.

Có thể có người, thậm chí là nhiều người, tử tế và dễ thương nhưng đồng thời lại sai lầm về tôn giáo. Công việc của tình yêu là không được bỏ rơi một ai trong sự vô tri, mà phải giúp người ấy tìm ra sự thật. Trên thực tế, một số người phải đúng đắn đối với các chân lý tôn giáo, vì trong nhiều trường hợp không thể có lựa chọn nào khác. Này nhé, hoặc là người có đạo nói đúng và có Chúa hiện hữu hoặc là người vô thần nói đúng và không có Chúa hiện hữu. Không có lựa chọn thứ ba, và không thể có chuyện cả hai đều đúng bởi vì điều đó sẽ dẫn đến sự mâu thuẫn về sự hiện hữu của Chúa vừa có lại vừa không.

Là một người Công giáo, tôi không khẳng định rằng mọi tôn giáo khác đều sai 100%. Bắt đầu với những câu hỏi cơ bản nhất về thế giới (có nghĩa là giải quyết với những sự thật khách quan), tôi cố gắng xem cho biết tôn giáo nào trả lời tốt nhất cho những câu hỏi của tôi: Có một Thiên Chúa hay không? Chúng ta có thể biết gì về Thiên Chúa từ lý trí? Có bao giờ Chúa tỏ mình ra với con người không? Tôn giáo nào có lời khẳng định có tính lịch sử tốt nhất là tôn giáo đón nhận sự tỏ mình của Thiên Chúa? Tôn giáo đó có còn tồn tại đến hôm nay không?

Có nhiều hơn một tôn giáo có thể trả lời chính xác một vài câu hỏi. Ví dụ, về niềm tin có một Thiên Chúa thì các Kitô hữu, người Do Thái và hết mọi người Hồi giáo đều trả lời đúng. Tuy nhiên, về việc Chúa làm người, thì trong số những tôn giáo này chỉ có một tôn giáo trả lời đúng. Khi chúng tôi trả lời những câu hỏi này, bạn sẽ thấy rằng trong khi nhiều hệ thống niềm tin trung thực trả lời một số câu hỏi, chỉ có một tôn giáo trả lời một cách nhất quán và chính xác hết mọi câu hỏi. Nếu chúng ta quan tâm đến sự thật, thì sao chúng ta không tìm hiểu cho biết tôn giáo nào có những câu trả lời này?

ĐỀ XUẤT HƠN LÀ ÁP ĐẶT CHÂN LÝ

Trong một video online, ảo thuật gia vô thần Penn Jillette đã mô tả một Kitô hữu đến gần anh sau một buổi biểu diễn và tặng anh một cuốn Kinh thánh. Thay vì cảm thấy bị xúc phạm, Penn nói người Kitô hữu đó là "một người tốt." Anh nói tiếp, nếu các Kitô hữu thực sự tin rằng đức tin của họ là đúng, thì họ nên luôn luôn chia sẻ nó với những người khác. Jillette nói, “Bạn phải ghét một ai rất nhiều để không truyền giáo cho họ? Bạn phải ghét một ai rất nhiều để tin rằng có thể có được đời sống vĩnh cửu và không cho họ biết điều đó?” [2]

TẠI SAO CHÚNG TÔI TIN: SỰ THẬT

• "Trên đời không có sự thật" là một câu nói mâu thuẫn.

• Chân lý khách quan trình bày sự thật, là đúng hay sai cho mọi người.

• Vì tôn giáo trình bày sự thật, nên những khẳng định trọng yếu của tôn giáo là khách quan và có thể nghiên cứu.

[1] Chỉ có một ít lời tuyên bố là hoàn toàn đúng, hoặc đúng mọi lúc, mọi nơi. Trong số đó có các lời tuyên bố về những mâu thuẫn luận lý như “không có vòng tròn vuông” hoặc “không có mấy bé nhà trẻ đã kết hôn.”

[2] “Penn Jillette nhận được món quà là một cuốn Kinh thánh.” Có sẵn trực tuyến tại www.youtube.com/watch?v=6md638smQd8

Tại sao chúng tôi theo đạo Công Giáo